Gedachtenismonument
Het oude Willibrorduskerkje van Waalre is gelegen in het centrum van het dorp, en is oorspronkelijk gesticht door geloofsverkondiger Willibrordus. Een handschrift in middeleeuws latijn maakt hier melding van. De inwijding van het oorspronkelijke kerkje heeft plaatsgevonden in het jaar 712.
In de twaalfde eeuw werd het houten bedehuis vervangen door een romaanse kerk in tufsteen, met schollen ijzeroer als fundament. In het jaar 1425 werd het kerkje verruimd door het hoger op te trekken en het schip te verlengen in gotische bouwtrant, met spitsboogvensters.
De torenspits werd in het jaar 1703 vernieuwd en in het begin van de vorige eeuw werd besloten een nieuwe kerk te bouwen aan de Markt. Het oude kerkje zou gesloopt kunnen gaan worden.
Het gemeentebestuur echter had al jaren plannen om de kerk te restaureren, en de plaatsing op de ‘Voorloopige Lijst van Monumenten’ van 1931 bracht redding.
Het bestuur van ‘Brabantia Nostra’ begon zich af te vragen welke bestemming het kerkje zou moeten krijgen. Na de Tweede Wereldoorlog werd het ’t gedenkteken voor die Brabanders die hun leven gaven voor de bevrijding van het vaderland. Daarvoor werd een Comité gevormd dat zich enkele jaren nadien onder de naam Stichting Herdenking Brabants Gesneuvelden voortzette.
Om de herinnering aan de gevallenen luister bij te zetten werden in het kerkje alle namen van de gevallenen van de Tweede Wereldoorlog aangebracht op de de rouwborden van vader Thijs en zoon René Coolen.
In de kerk werd een ‘onbekende’ Brabantse soldaat begraven die in Rotterdam sneuvelde in de mei-dagen van 1940. De grafzerk is van de hand van kunstenaar Niels Steenbergen.De fraaie glas in lood ramen zijn ontworpen en gemaakt door bekende glazenier Pieter Wiegersma uit Deurne. De beiaard werd in 1950 in de toren aangebracht, mede dankzij welwillende bijdragen van bevolking, gemeentebesturen en industrie.
Op 28 oktober 1945 werd een eerste herdenking gehouden voor de gedachteniskapel, bijgewoond door nabestaanden, belangstellenden, militaire gezagsdragers en bestuurlijke autoriteiten.
Na afloop van de jaarlijkse provinciale herdenking van de Brabantse gesneuvelden en verzetsstrijders op de woensdag in de tweede volle week van september vindt een indrukwekkende kranslegging plaats rondom het graf, waarvan de steen ter beschikking werd gesteld door het Provinciebestuur.
Op aanvraag kan te allen tijde een bezoek worden gebracht aan het gedachtenismonument.